شمال نیوز: انسان ها فارغ از هر نوع رنگ و نژاد و قوم و قبیله و زبان و دین و فرهنگ، یک سرمایه اجتماعی اند . این سرمایه‌ها وقتی از سلامت جسم و روان برخوردار باشند و هر روز یاد بگیرند و آموزش ببینند، با کنش روزانه اشان حتی اگر در پی رفع مشکلات معیشت شخصی باشند نیز به جامعه خدمت می کنند. اگر دقت کنیم در جهان هر کس از ما به دیگری خدمت می کند و ما در برخورداری از خدمات یکدیگر تمام نیازهایمان به راحتی برطرف می شود. بنابراین هر اقدام ما ولو به هدفِِ انتفاع شخصی تبعاتِ ناخواسته اجتماعی را در پی دارد. به عبارت دیگر اگر ما هیچ انگیزه اجتماعی نداشته باشیم و تنها برای سود و منافع شخصی کنش اقتصادی، سیاسی یا فرهنگی امان را به درستی و با رعایت تمام اصول و قوانین به بهترین وجه انجام دهیم ناخواسته به جامعه نیز کمک کرده ایم.
حال اگر بدانیم که بدون خوشبختی دیگران خوشبختی ما نه تنها امکان پذیر نیست که حتی تصور آن نیز باطل است، در چنین صورتی انگیزه اجتماعی فعالیت های ما نسبت به انگیزه های شخصی پررنگ تر می شود بنابراین اگر تعدادی از ماها با یک برنامه و تشکیلات منسجم و هدفمند برای خوشبختی اجتماعی عزممان را جزم کنیم، و نهادی خودجوش از بطن و متن خودمان برای دیگر همنوعان شکل دهیم به چنین نهادهای دارای تشکیلات منسجم با هدف مشخص، «سازمان مردم نهاد» می گویند.
عمدتاً سازمان های مردم نهاد را افرادی تشکیل می دهند که: 1-توانایی امکاناتی دارند. 2-‌توانایی فکری دارند.
3- توانایی مالی دارند. 4- محبوبیت اجتماعی و مردمی دارند. 5- انگیزه های معنوی در وجودشان موج می زند.
6- پر انرژی اند. 7- می خواهند در ایجاد خوشبختی اجتماعی سهمی داشته باشند.
سازمان های مردم نهاد طبق اساسنامه اشان دارای چهار ویژگی هستند:
اول آنکه غیر سیاسی هستند، چون حزب نیستند. لذا به هیچ حزب و دسته و باند و گروه و جریانی وابسته نیستند، بنابراین گرایش های مختلف سیاسی در این سازمان ها ممکن است حضور داشته باشند اما حق تبلیغ گرایششان در این نهادها و با نام این نهادها ممنوع است.
دوم اینکه غیرانتفاعی هستند چون شرکت نیستند. لذا افراد در این سازمان ها از سود و سهم و سهام برخوردار نیستند و انتفاع شخصی در این سازمان ها جایی ندارد.
سوم اینکه غیر دولتی هستند، چون دولت ساخته نیستند. یعنی مدیران دولتی نمی توانند در این سازمان‌ها دارای عنوان شوند، بلکه تنها به عنوان یک عضو افتخاری می توانند حامی باشند.
چهارم اینکه داوطلبانه و عام المنفعه هستند. یعنی رویکرد این سازمان ها رویکردی عام المنفعه است به گونه‌ای که نفع فعالیتشان به همه می رسد و افراد نیز به صورت داوطلبانه و افتخاری با انگیزه های معنوی در آن فعالیت می‌کنند.
موضوعاتی را که این سازمان ها پی گیری می کنند می توان به چهار دسته تقسیم بندی کرد:
1- عده ای نقش حمایتی دارند که انجمن های حمایت از بیماران اِم اِس، تالاسمی، کلیوی، سرطانی، قلبی، دیابتی، هموفیلی، زنان بی سرپرست، کودکان ، نابینایان، ناشنوایان، معلولان و ... از این دسته اند.
2-عده ای نقش پیشگیرانه دارند که انجمن های زیست محیطی، بهداشتی، حیات وحش، منابع طبیعی و ... از این دسته اند.
3- عده ای دیگر نقش فرهنگی و اجتماعی دارند که انجمن های قرآن و معارف اسلامی، ورزشی، کوهنوردی، میراث فرهنگی و گردشگری، هنری، ادبی و ... از این گروهند.
4-عده ای نیز نقش عمرانی و سخت افزاری ایفا می کنند که انجمن خیرین مدرسه ساز، انجمن خیرین مسکن ساز، انجمن خیرین مسجد ساز، انجمن خیرین کتابخانه ساز از این گروهند.
البته با کمی تسامح می توان گفت که همه این سازمان های مردم نهاد هویتی فرهنگی و اجتماعی و عام المنفعه دارند.
بنابراین مردم نیز دو گروه اند یا برخوردار و توانایند، یا ضعیف و نیازمند به حمایت، لازمه جامعه خوشبخت آن است که هر یک از این دو دسته مردم حداقل در یکی از این چهار گروه سازمان های مردم نهاد عضو باشند، عده ای برای حمایت فکری و آموزشی و مالی و امکاناتی و عده ای دیگر برای برخورداری از این حمایت ها، از آنجا که کار همه سازمان‌های مردم نهاد آموزش و فرهنگ سازی است لذا حضور همه مردم در این ساختارهای نهادمندی که طبیعی به وجود می آیند می تواند به ارتقای فرهنگ عمومی و در نتیجه رفاه نسبی و نشاط اجتماعی کمک کند.
در کشور ما این نهادها که یک ظرفیت اثر بخش اجتماعی هستند به دو صورت غیررسمی و رسمی مشغول انجام فعالیتند:
اول : انجمن های غیررسمی که اصولاً خانوادگی، دوستانه یا محلّی است. در آنها نیز نوعی فرهنگ سازی صورت می‌گیرد مانند محافل قرآنی خانوادگی، قرض الحسنه های دوستانه یا فامیلی، گروه های آیین های دینی زنان، انجمن‌های دوستانه شعر و نویسندگی و ... در همین انجمن های غیررسمی نیز مشورت، تبادل نظر، راهنمایی، آموزش و آگاهی بخشی صورت می گیرد. این کنار هم نشینی هفتگی یا ماهانه جلوی بسیاری از آسیب ها را می گیرد.
دوم: انجمن های رسمی که دارای مجوز و پروانه فعالیتند این نوع سازمان های مردم نهاد ثبت شده هستند. می‌توانند دارای تلفن، فکس، سایت، سامانه، مهر و ... باشند تشکیلاتی غالباً عضو پذیرند و می توانند با همه دستگاه های دولتی و غیردولتی ارتباط، تعامل و همکاری داشته باشند. دستگاه‌های اجرایی نیز طبق آیین نامه می توانند بخشی از امور قابل واگذاری را به آنان واگذار نمایند.
محدوده جغرافیایی فعالیت N.G.O ها را مرجع صدور پروانه مشخص می کند، برای محدوده بخش به بخشداری‌ها، برای محدوده شهر به فرمانداری ها و برای محدوده یک استان به استانداری ها و برای فعالیت در کشور باید به وزارت کشور مراجعه نمایند. سازمان های مردم نهاد حلقه های ارتباطی قانونمند، تشکیلاتی و منطقی بین اقشار مختلف مردم و مسئولان هستند. انواع و اقسام دغدغه های مردم اعم از معیشتی، اشتغال، فرهنگ، بیماری و ... در این سازمان‌ها پی‌گیری می شود. این سازمان ها اهداف سازمانی بسیاری از ادارات دولتی و عمومی را پی گیری کرده دغدغه هایشان را کاهش می دهند. در مازندران بالای 400 سازمان مردم نهاد در جای جای استان ازگلوگاه تا رامسر مشغول انجام فعالیتند. بنابراین با افزایش تعداد این نهادهای عام المنفعه، فرهنگ ساز و پیشگیری کننده، و نیز با تقویت و آموزش و حمایت امکاناتی و اداری از آنان که الان وجود دارند می توانیم خوشبختی جامعه را در ابعاد مختلف تضمین کنیم.


دکتر علی فلاح
نماینده سازمان های مردم نهاد استان
Afra_64@yahoo.com